Vreselijk, zo passief als sommige klanten zich soms gedragen. Ze pakken niets meer aan. Bij alle oplossingen die je aandraagt, zeggen ze dat het toch wel niets uit zal halen. Zelfs de meest simpele opdrachten brengen ze niet ten uitvoer. Wat is er toch met ze aan de hand? Waar komt deze passiviteit vandaan?

Passiviteit is vaak aangeleerd. Het refereert aan het gevoel dat je machteloos bent om jezelf te helpen. Dit wordt vaak veroorzaakt door ervaringen uit het verleden.

In een onderzoek van Martin Seligman (Universiteit van Pennsylvania)worden honden in een kooi gezet met een vloer waarmee elektrische schokken gegeven konden worden. Ze konden daar niet van ontsnappen. Wat ze ook probeerden, ze waren machteloos en moesten de schokken ondergaan. Uiteindelijk gaven de honden op en ondergingen passief de schokken. In het tweede deel van het experiment werden de omstandigheden veranderd. De honden konden door over een lage muur te springen in een deel van het hok komen waar geen schokken gegeven werden. En er klonk een zoemer voordat de schokken gegeven werden. Dezelfde honden uit het eerste experiment en honden die nog niet aan het experiment hadden meegedaan worden in deze hokken gezet.

De honden die geen eerdere ervaring hadden met de schokken waaraan ze niet konden ontsnappen, leerden al snel om over het muurtje te springen als de zoemer klonk. De honden die de machteloosheid ervaren hadden in het eerste deel van het experiment bleken dit niet te leren. Ze bleven passief liggen en leerden niet hoe ze de schokken konden vermijden.

Dit is een mooi voorbeeld van aangeleerde passiviteit. Seligman heeft in andere onderzoeken aangetoond dat dit ook bij mensen voor kan komen. Aangeleerde passiviteit heeft een sterke verwantschap met motivatie. De honden uit het experiment waren niet gemotiveerd om te springen omdat ze niet geloofden dat ze iets konden doen om de schokken te voorkomen. Als je niet gelooft dat jouw acties invloed hebben op het resultaat, zal je onvoldoende ongemotiveerd zijn om te veranderen.

Ook in de schuldhulpverlening zien we vaak klanten die zich passief gedragen. Dit wordt vaak veroorzaakt door hun verleden. Ze zijn bijvoorbeeld in armoede opgegroeid en hebben gezien dat het voor hun ouders niets uitmaakte of ze hard probeerde te werken of niet. Of de klant heeft zelf geprobeerd om uit de schulden te komen en zijn administratie op orde te krijgen. Hij is daar echter niet in geslaagd.

Vaak hebben klanten al eerder hulp gezocht. Als deze hulpverlening niet succesvol was, zal dit bijgedragen hebben aan de aangeleerde passiviteit van de klant. Soms treedt er echter een heel ander effect in werking, waarbij de klant tijdens de hulpverlening juist heel goed is geholpen door de hulpverlener. De hulpverlener heeft alles voor hem geregeld en heeft hem alle wind uit de zeilen genomen. Het effect daarvan kan niet alleen zijn dat de klant denkt dat hij het zelf niet kan. Hij kan ook ervaren dat passiviteit van zijn kant er voor zorgt dat de hulpverlener harder gaat werken.

Aangeleerde passiviteit kan goed worden beïnvloed met Motiverende Gespreksvoering. Klanten die machteloosheid ervaren, moeten weer vertrouwen krijgen in hun eigen kunnen. Als gekeken wordt naar de verschillende aspecten van motivatie kunnen ze best hoog scoren op het ervaren belang. Als echter het ervaren vertrouwen achter blijft, zal de motivatie laag blijven. Door de activerende houding van de hulpverlener bij Motiverende Gespreksvoering wordt de klant uitgedaagd zelf in actie te komen. Met name door aandacht te hebben voor motivatie en het achterhalen van de motieven van de klant. Met behulp van de scoreliniaal kan de hulpverlener in beeld brengen welke belemmerende overtuigingen de klant heeft. Samen met de klant kan de hulpverlener haalbare doelen stellen en aandacht besteden aan de randvoorwaarden om deze te bereiken. Stapsgewijs kan hierdoor de klant van passief weer zelfredzaam worden.

Meer informatie over Motiverende Gespreksvoering en trainingen op dit gebied vind je op www.meermotiveren.nl